*RTH* Miriam Makeba - Pata Pata

**sokratikos** za 15 jul 2023, 15:46

[13-07-2023]

Miriam Makeba, bijgenaamd Mama Africa (Prospect Township bij Johannesburg, 4 maart 1932 – Caserta, Italië, 10 november 2008), was een Zuid-Afrikaans zangeres en anti-apartheidsactiviste. Zij was een van de eersten die de Afrikaanse muziek introduceerden bij een westers publiek. Haar grootste hit was het nummer Pata pata (1967). Met haar roem bereidde ze de weg voor Afrikaanse artiesten als Fela Kuti, King Sunny Adé, Youssou N'Dour en Salif Keita. Makeba was een actief tegenstandster van de Zuid-Afrikaanse apartheidspolitiek en leefde, nadat de Zuid-Afrikaanse regering haar een inreisvisum weigerde, dertig jaar in ballingschap.

Op twintigjarige leeftijd werd ze al een nationale bekendheid in Zuid-Afrika als zangeres van de Manhattan Brothers. In de jaren 50 brak Makeba door als zangeres met een Zuid-Afrikaanse variant van jazz. In 1959 ging in Johannesburg de zwarte jazz-opera King Kong in première. Naast Makeba werkten onder anderen de trompettist Hugh Masekela, met wie ze later trouwde, en Letta Mbulu aan deze voorstelling mee. Daarna ging King Kong op tournee door Europa. In datzelfde jaar was Makeba ook te zien In de documentaire Come back, Afrika (1959) van de Amerikaan Lionel Rogosin (1924-2000). Deze film vormde een aanklacht tegen het Zuid-Afrikaanse apartheidsbeleid. Deze optredens betekenden voor Makeba een doorbraak in Europa en de Verenigde Staten.

Toen ze in 1960 naar Zuid-Afrika terug wilde keren voor de begrafenis van haar moeder weigerde de Zuid-Afrikaanse regering haar een inreisvisum. Later werd ook haar staatsburgerschap ingetrokken. Begin jaren zestig ging Makeba in de Verenigde Staten wonen. Haar politiek activisme bracht haar in 1963 bij de Verenigde Naties, waar zij opriep tot een internationale boycot van Zuid-Afrika. Hierna werden haar platen verboden in Zuid-Afrika.

In de Verenigde Staten werd ze ontdekt door zanger en mensenrechtenactivist Harry Belafonte. Met hem nam ze in de jaren zestig enkele albums op in een mengeling van traditionele stijlen, voordat wereldmuziek een begrip werd. Met An Evening With Belafonte/Makeba won Makeba in 1966 als eerste Afrikaanse vrouw, een Grammy Award. Een jaar later scoorde ze een wereldwijde hit met het nummer Pata pata, gezongen in Xhosa, een taal met kenmerkende klik- en plofklanken.

Makeba trad vijf keer in het huwelijk, de eerste keer op 17-jarige leeftijd. Op 22 december 1950 kreeg zij haar eerste en enige kind, dochter Bongi. Bongi is na de bevalling van een dochter gestorven in het kraambed. Andere echtgenoten waren zanger Sonny Pillay, met wie zij in 1959 zowel trouwde als scheidde, en trompettist Hugh Masekela (1964-1966). Met Black Power-activist Stokely Carmichael was Makeba van 1968 tot 1978 getrouwd. Dit huwelijk leidde tot controverse in de Verenigde Staten. Grote platenmaatschappijen als RCA en Reprise zegden hun platencontracten op. Geplande concerten werden geschrapt. Het paar verhuisde naar Guinee. Nadat het huwelijk was ontbonden bleef Makeba in Guinee, waar ze trouwde met Bageot Bah, die voor een Belgische luchtvaartmaatschappij werkte. Ook in Guinee bleef Makeba zich uitspreken tegen het apartheidsregime van Zuid-Afrika. Tijdens deze periode werd ze ook afgevaardigde van Guinee bij de Verenigde Naties.

In 1985 verhuisde ze naar Brussel. In 1987 deed Makeba mee aan de Graceland-tour van Paul Simon. Twee jaar later mochten haar platen weer verkocht worden in Zuid-Afrika. In december 1990 keerde zij, na dertig jaar ballingschap, op uitnodiging van Nelson Mandela, die toen net was vrijgelaten uit zijn gevangenschap, terug naar haar geboorteland Zuid-Afrika.

In 2005 maakte ze een tournee om haar carrière af te sluiten. Op 24 mei 2008 nam ze tijdens een optreden op The Hague Jazz afscheid van haar Nederlandse fans. Op 7 november 2008 trad ze nog op in het Amsterdamse Paradiso. Drie dagen later overleed Miriam Makeba op 76-jarige leeftijd aan een hartaanval, na afloop van een antimaffiaconcert in Castel Volturno ter ondersteuning van de met de dood bedreigde antimaffiaschrijver Roberto Saviano.

Behalve prijzen voor haar muziek kreeg Makeba voor haar strijd tegen ongelijkheid de Dag Hammerskjøld Peace Prize en de Otto Hahn Peace Medal.

In Gent werd het plein, waaraan de stadsbibliotheek De Krook ligt, naar Miriam Makeba vernoemd.

"Pata pata" is een nummer van de Zuid-Afrikaanse zangeres Miriam Makeba. Het nummer werd uitgebracht op haar gelijknamige album uit 1967. In november van dat jaar werd het nummer uitgebracht als de eerste single van het album.

"Pata pata" is geschreven door Makeba en Jerry Ragovoy en geproduceerd door Ragovoy, Jimmy Wisner, Luchi de Jesus en Severino Dias de Olivera. Het nummer wordt gezongen in het Xhosa; de titel is naar het Nederlands te vertalen als "raak aan, raak aan". Het is ook de naam van een dans die in de jaren '50 populair was in de shebeens van de buitenwijken van Johannesburg.

"Pata pata" was niet het enige nummer dat was geïnspireerd door deze dans. De melodie was gebaseerd op het instrumentale "Phatha phatha" van Shumi Ntutu en Isaac Nkosi, dat weer gebaseerd was op "Noma kumnyama" van Alson Mkhize. In 1956 bracht Dorothy Masuka "Ei yow phata phata" uit dat anders was dan het nummer van Makeba, maar later maakte Masuka haar eigen versie van het nummer dat populair werd vanwege Makeba. Masuka claimde echter dat zij het zelf had geschreven.

"Pata pata" werd oorspronkelijk opgenomen in 1959 door The Skylarks, een groep waar Makeba onderdeel van was. Volgens sommigen werd de eerste opname zelfs al in 1956 gemaakt. In 1967 nam Makeba een nieuwe versie van het nummer op, nadat zij succesvol werd in de Verenigde Staten. In deze versie zit een stuk dat in het Engels gesproken is, waarin Makeba vertelt hoe de dans is ontstaan.

"Pata pata" werd een hit in een aantal landen. In de Amerikaanse Billboard Hot 100 en in IJsland kwam het tot de #12e plaats, terwijl het in Venezuela een #1-hit werd. In Nederland piekte de single op de '#11e plaats in de Top 40 (waar het 11 weken in stond) en de zevende plaats in de Parool Top 20, terwijl in Vlaanderen de #15e positie in de voorloper van de Ultratop 50 werd gehaald. Makeba heeft een aantal andere versies van het nummer opgenomen: in 1988 bracht zij het uit als duet met Chayanne, in 1990 bracht zij een eigen versie uit voor haar album Welela en in 2000 werd een nieuwe versie onder de titel "Pata pata 2000" opgenomen voor haar album Homeland. Op 9 november 2008 kreeg Makeba, kort nadat zij "Pata pata" had gezongen in de Italiaanse stad Caserta, een hartaanval waardoor zij overleed; het is het laatste nummer dat zij live heeft gespeeld.

"Pata pata" is vele malen gecoverd. Hitgenoteerde versies zijn afkomstig van Osibisa, dat in 1980 in Nederland en Vlaanderen een hit scoorde met hun versie, Coumba Gawlo, die in 1998 in Wallonië een nummer 1-hit scoorde met haar versie, en Milk & Sugar, die in 2011 een klein hitje scoorden met hun remix onder de titel "Hi-a ma (Pata pata)". Andere versies zijn afkomstig van Jonathan Butler, Howard Carpendale, Manu Dibango, Arielle Dombasle met Mokobé, Tony Esposito, Angélique Kidjo, Helmut Lotti, Tito Puente and His Orchestra, The Skatalites, The Supremes, Thalía, Sylvie Vartan en Otto Waalkes. Daarnaast werd de originele versie in 2009 door Honda gebruikt in een commercial voor hun Accord Crosstour.

"Pata pata" stond 4 keer in de NLse Top 2000: #1929 in 2005, #1965 in 2006, #1971 in 2012 en het hoogst op #1491 in 2013.

live 1967